Download Kurdish Fonts : Ali-Web - Ali-K-Alwand - Ali-K-Sahifa -Unikurd

HOME

       

127 كيلؤبايت

PDF

نوسخةي

       

ئةفسانةى نةورؤز لةسةردةمى ((فاكس و ئيمةيل و ئينتةرنيَت))دا

رِؤذنامةى كؤمةلَ ، ذمارة 22، 21/3/2002، لاثةرِة 5

ئاطردان هةلَطيراو تةلةفزيؤن و سةتةلايت ميراتييةكةيان وةرطرت، ئاطردانى حيكايةتى نةورؤزيش بةداطيرساوى ماوةتةوة. زؤريَك تا ئةمرِؤ باوةرِيان ماوة بة حيكايةتى دوو مارى سةرشانى ثاشاى زؤردارو كاوةو فةرةيدونى ثالَةوان و دوو وةزيرى بةويذدان. بشمانةويَت بةثيَى ميَذوو و بةلَطةنامةكانى حةقيقةتى نةورؤز بزانين بةدةست بةتالَى دةطةرِيَينةوة، ئةوةشى حةزى لةوةية باوةرِ بة حيكايةتةكة بكات قةناعةت بةغةيرى حةزى خؤى ناكات.

ئةطةر باسة سةيرةكانى حيكايةتةكة لةسةرضاوةيةكى خودايىيةوة بهاتناية دةمانوت موعجيزةنء تةسليم دةبووين بة زانايىو حيكمةتى خودا. بةلآم شانامةى فيردةوسى يان حيكايةتى ثيرةميَردان نابآ بآ وةشاندنى ثاضى هةلَكؤلَين و ثشكنين لة ذيَر دةستمان دةربضن.

دوومارة برسييةكةى سةر شانى زوحاك (يان ئةذديهاك، يان دةئاك، ضؤنتان حةزليَية ناوى بنيَن كآ ليَتان دةثرسيَتةوة) لةطةلأ عةقلَى سةردةميَكدا ناطونجيَت كة خؤمان بة بوونةوةريَكى ناوى دةزانين. سةردةمةكةمان ئةمةية كة دةيبينين بةلآم هيَشتا نةورؤزى ئةفسانةى تيايدا دةذى. حالَةكةش خراثتر ضونكة كوردستان هيَشتا لة سةردةمةكةدا ناذى. كوردستان لةسةر دوورترين كةنارى هةموو ثيَشكةوتنيَكة، لة هةموو زانستيَك كؤلَةوارة تةنانةت لة زانستى ميَذووى خؤيشى. ئيزدواجيةتيَكى سةيرة (سةيرة بؤ كةسيَك لة دةروونى مرؤظ تآ نةطات): لةلايةك باس لة خواستى ثيَشكةوتنء لةلايةكى تر داكؤكى لةسةر ئةفسانة. بةلآم وةك وتم لةوة خراثتر ئةوةية ثيَشكةوتنةكة تةنها لةجيهانى قسةدايةو هيَشتا كوردستان زؤر لةو ثيَشكةوتنة دوورةو تيايدا ناذى. تيَطةيشتن لة ثيَشكةوتن وةكو تيَطةيشتنى ئةو برادةرة عةلمانييةية كة بابةتيَكى نووسيوة لةبارةى رووداويَك و بؤ دةرِبرينى نارِةزايى خؤى لةو رووداوة وتبووى: ضون شتى وا دةكريَت لة سةردةمى فاكس و ئيمةيل و ئينتةرنيَت.

رِاستة فاكس شتى عةجايةبة بةلآم نةبؤتة هيَما بؤ سةردةمةكة تا بوتريَت ((سةردةمى فاكس)) زانراويشة كة ئيمةيل يةكيَكة لة خزمةتةكانى ئينتةرنيَت و ئةطةر بشيَت زاراوةى (ضةرخى ئينتةرنيَت) بةكاربهيَنين شتيَكى زؤر سةيرةو شايةنى ثيَكةنينة ئةطةر بوتريَت(سةردةمى ئيمةيل)يان (سةردةمى فاكس). ئةمة وةكو ئةوةية بوتريَت ئةمرؤ سةردةمى مانطى دةسكردو ثاتريى سةيارةية. بؤية منيش ثيَم خؤش بوو باسةكةم ئةو ناوونيشانة هةلَبطريَت.

بؤ دوان لة ئةفسانةى نةورؤز و دواكةوتوويى دووفاقةيى لة كوردستاندا بة ثيَويستى دةزانم ضةند نموونةيةكى كةم لةسةر بةرهةمة نازانستييةكان لةبارةى ميَذووى كوردستانةوة بةتايبةتى ميَذووى كؤنى بخةمة بةردةستى خويَنةران. وةكو كةسيَكيش شارةزاييةكى ثةيدا كردووة لةبارةى بةشيَك لة ميَذووى هةنديَك ناوضةى كوردستان سةرم دةسورِميَت لةو وتارو كتيَبانةى لةم بوارةدا نووسراون كة بةشى هةرة زؤريان لة ورِيَنة بةولاوة زانياريى راستيان تيَدا نيية.

ميَذووى كؤن سةرضاوةى تايبةتى هةية، زؤر كةم لةمانة بةزمانى عةرةبين، هةموويان بة زمانى ئةوروثايين. كاتيَكيش تةماشاى سةرضاوةكانى ئةو جؤرة وتارو كتيَبانة دةكةيت هةذارييةكى تةواو دةبينيت . لةبةر ئةوةش هةلَةكان بة ذمارة زؤرنء بة نةوعييةت زؤر زةقن. بةلآم لة بازارِى جةهلدا كآ بةو هةلآنة دةزانيَت.

بؤ نموونة نووسةريَك و دوان نين كة طةلة كؤنةكانى كوردستان وةكو طوتييةكان و لوللويةكان .. تاد كة بةر لة كؤضى طةلانى هيندو ئةوروثايى زمان لة كوردستاندا ذياون) بة كورد دةزانن، بطرة زؤر بة سادةيى و ئاسانى بةضةند هؤزيَكى كورد ناويان دةبةن. تةنانةت يةكيَك لةو نووسةرانة لةبارةى لوللووييةكانةوة دةلَيَت كة ميَذووناسان سةلماندوويانة كةهةموو كوردو ئارين. برِوانة: (ميَذووناسان سةلماندوويانة)!! رستةيةك بةسة بؤ ئةوةى هةرضى نووسةرى كوردة لاى ميَذووناسانء شويَنةوار ناسانى رؤذئاوا يةكسان بن بةهيض.

يةكيَكىتر (لوطال زاطيزى)ى ثادشاى سومةرى بةطوتى دةزانيَت، كة سادةترين كتيَبى ميَذووى كؤنى عيراق بةسة بؤ سةلماندنى ئةو هةلَة زةقة. تةنانةت ئةمين زةكيش كة كتيَبةكةى لةبارةى ميَذووى كوردو كوردستان بةو كؤنييةى خؤى هةزار قات لةزؤر نووسينى نوآ ضاكترة هةنديَك هةلَةى كردووة هةرضةندة توانيويةتى سوود لةذمارةيةك سةرضاوةى ئينطليزى وةربطريَت. بةلآم هةلَةكانى ئةو لةو جؤرانةية كة ضاوثؤشييان ليَدةكريَت ئةويش لةبةرئةوةى نووسةركة هةولَى خؤى داوةو بةكةم تةرخةمى مامةلَةى لةطةلَ بابةتةكاندا نةكردووة.

ئةمين زةكى لةوكاتةدا كة كورد ئةوةندةى ئةمرِؤ خويَنةوارى نةبووة (ئةمةش نموونةيةكى ترة) بةرِاستء رةوانى ناوى كيَوى (كينيثا) دةهيَنيَت كة بةباوةرِى ثاشايةكى ئاشورى ئةو كيَوةية كةشتييةكةى نووحى لةسةر نيشتء بؤية بة (نيصير) واتة رزطاربوون ناوى دةبات و كة ئةمةش ناوةكةيةتى لةداستانة عيراقييةكةدا. ئةمين زةكى ليَرةدا دةلَيَت (كينيثا - رزطارى) بةلآم بةهؤى هةلَةى ضاثةوة نووسراوة (كينيثا - زرطارى). برادةريَكيش دواى دةيان سالأء لةم رؤذطارةى ثيَشكةوتنء .. و .. هةلَةى ضاثةكة وةكو خؤى نةقلأ دةكاتء دةنووسيَت (كينيثا - زرطارى). ضى دةبوو كاتيَك دةستى داية قةلَةم ئةطةر هيَندةى ئةمين زةكى خؤى ماندوو بكرداية؟

نووسةريَك كة لةسةرووتر ئاماذةمان بؤ كرد لةبابةتةكةيدا باس (ئاننوبانىنى) ى ثاشاى لوللوييةكان دةكات. شويَنةوارناسان لةبارةى سةردةمى ذيانى ئةو ثادشاية ريَك نينء جياوازيى خةملآندنةكان لةدوو سةد سالَ كةمتر نيية كةضى ئةو برادةرة ذمارةيةك دادةنيَت (2238تا 2200ثيَش زاين) مةطةر هةر خوا بةعلمى خؤيةوة بزانيَت لةكويَوة هاتووة.

ثاشايةكىتر ديسان جياوازيى راكان لةبارةى سةردةمى ذيانى دوو سةدةو سآ سةدةية كةضى برادةرةكةمان ذمارةى وردى (2200 تا 2185 ثيَش زاينى) مان ثيَشكةش دةكات.

ثادشاى يةكةم دوو  يان سآ نةخشى هةلَكةندراوى هةية و ئةو نووسينةى كةماوة تةنيا باس خوداوةندةكان و سةركةوتنةكانى دةكات كةضى نووسةرةكة لةخؤيةوة دةلَيَت كة ثادشا لةلايةن ثياوة طةورةكانى لوللوييةكان كرا بةثادشا.

ئةم ضةند نمونةيةش كة دةيانلَيَم لةئةسلَدا فيكرةى بابةتيَكة لةسةر ئةم جؤرة هةلآنةو ئةم جؤرة رةوتةى ميَذونووسين. بابةتيَكة ثيَويستى بة بيركردنةوةيةكى ضاكة ثيَش نووسينء بلآوكردنةوةى ضونكة دوذمنايةتى كةسانى زؤرى بةدواوة دةبيَت.

ئيتر ئةطةر ئةمة حالَى ((ليَكؤلَينةوةى)) زانستىى بابةتى ميَذوويى لةسةردةمى مانطى دةسكردو ئيمةيلء فاكسء ثاتريى سةيارة بيَت ئيتر دةبيَت ضؤن برِوانينة حيكايةتى كاوةو زوحاك هاوةلآنيان. كاتيَكيش لةبازارِى جةهلدا ((ليَكؤلَينةوة))ى سةيرو سةمةرةى ميَذوويى رةواجيان هةبيَت ئةوا عةقلأ لةئاستى ئةفسانةى ميللىء لةكةشوهةواى سؤزو سةرطةرميدا تا كاتيَكى ديارى نةكراو ثشوو وةردةطريَت.

عةقلأ نةك تةنها لة ئاستى خةيالَةكةى دووومارى سةرشانى ثادشا بآهؤشة بةلَكو لة وةش زياتر لةئاستى ثرسيارى (كآ دةلَيَت نةورؤز هى كوردة؟) لةكاركةوتووة. نةورؤز كيَشةيةكى طةورةى هةلَطرتووة كة عةقلَى كوردى خؤى لةقةرى نةداوة. كيَشةكةى نةورؤز لة دوو ثرسياردا خؤى دةنويَنيَت، دوو ثرسيارةكة ثوختةى قسةكانى سةرةوةمانن:

1-ض بةلَطةنامةيةكى ميَذوويى باوةرِثيَكراو، باس لة بةسةرهاتةكة دةكات؟

2-ض بةلَطةيةكى باوةرِثيَكراو هةية نةورؤز دةكاتة مولَكى كورد بةتةنيا؟

ديارة هيض لةمانة نيية و تةنها يةك رستة نةورؤز رادةطريَت ئةويش وشةى (لةوانةية وا بيَت) ئةو رستةيةش بؤتة راستى.

نةورؤز جطة لةكوردستان لةئيَرانء هندستانء ئةفغانستانء . ضةند (ستان)يَكىتر هةيةو هةموويان بةهى خؤيانى دةزانن. حاجى تةوفيقى لاى خؤشمان ئةمة نازانيَتء دةلَيَت (جةذنيَكى كؤنى كوردة) بةلآم ئةفسانةكة ئةم شيعرة بةدرؤ دةخاتةوة ضونكة بةثيَى ئةفسانةكة ئةو لاوانةى لةمردن لةسةر دةستى دوو وةزيرى بة بةزةيى رزطاركران ضوونة كيَوةكانء كورد لةوان بووةوة. بةواتايةكىتر لةكاتى كوشتنى زوحاكدا كورد وجودى نةبوء و كاوةو فةرةيدونء زوحاك هيضيان كورد نةبوونء كورد دواى سةدان سالأء لةوةضةى ئةو لاوانة ثةيدا بوون. واتة كورد تةنانةت لة ثةراويَزى رووداوةكةشدا نةبووةو تةنها بةرهةميَكى لاوةكيى ئةو رووداوة طةورةية بووة.

بةثيَى ئةفسانةكة دةبيَت كورد لةو نةتةوةية دروست بووبيَت كة نةتةوةى ضيرؤكةكةية ئيتر ئةطةر بةئةفسانةكةى فيردةوسى رازى بين يان رازى نةبين نزيكترين كةس لةبةردةمماندا ميللةتى فارسة. واتة ئةو رؤذةى ناوى جةذنيان ليَناوةو خؤيانى بؤ دةطؤرِنء سةيرانى بؤ دةكةن جةذنى فارسةو سةرةتاى ثةيدابوونى ميللةتى كوردة لة ميللةتى فارس.. دةبآ وا بيَت بةلآم كةس لةدؤستانى نةورؤز ئامادة نيية قبوولَى ئةم ئةنجامة بكات.

تاكة هيوايةك كة نةورؤزويستان دةتوانن خؤيانى ثآ هةلَواسن ئةوةية كة رةنطة ئةسلَيَكى راستةقينة هةبيَت بؤ ئةفسانةكة واتة ثادشايةكى زؤردارو ثياويَكى مةردو ميللةتيَكى راثةرِيو هةبووبن واتة ئةو خؤطؤرِينء ئاهةنط طيَرِانة لةثيَناوى ئيحتماليَكةو لةسةر ئةو ئيحتمالة عةقلَى ميللةتيَك بينا دةكريَت كة لةوانةية شتيَكى ثيَضةوانة بيَت بة خواستة نةتةوة ثةرستييةكة واتة لةوانةية ثادشا زؤردارةكة كورد بووبيَتء شؤرِشطيَرِان سةر بةميللةتيَكى ستةم ليَكراو بووبن.

لةوانةية خةيالَى هةنديَك بضيَت بؤ هةنديَك ناوى ميَذوويى وةكو دييَؤكس Deiokes ى ميدى كة هيرؤدؤت باسى كردبوو يان دايائوككو Daiaukkuى ولآتى (ماننا)ى دراوسيَى ميدييةكان، بةلآم وةسفةكانى هيرؤدؤت سةبارةت بةدييَؤكس تةواو ثيَضةوانةى ئةفسانةكةية ضونكة ئةميان بةوتةى هيَرؤدؤت دادثةروةر بوو، (دايائوككو)ش لةلاكةى ترةوة فةرمانرِةواى بةشيَكى ولآتى ماننا بوو و لةلايةن سارطؤنى دووةمى ئاشورييةوة بؤ شارى (حةما)ى سوريا نةفى كرابوو.
[ثاش بلآوكردنةوةى ئةم بابةتةم ئةوةم بيركةوتةوة كة بةراوردييةكى تر هةية بكريَت ئةويش لة نيَوان ناوى ئةذديهاك و ناوى دوايةمين ثادشاى ميدى كة يؤنانييةكان بة ئةستياطيس ناوى دةبةن و ثادشاى بابلى بة ئيشتوميكو. بةلآم لةم حالَةتةدا ثادشا زؤردارةكة ميدى بووة.]

هةنديَك كة باوةرِيان بةئةفسانةكة نيية يادةكة دةطةرِيَننةوة بؤ طؤرِانى كةش هةوا كة نةورؤز يةكةم رؤذى بةهارة: ئةمةش زؤر لةوة ثةسةندترة ثشت بةحيكايةتى زوحاك ببةستين. لةراستيشدا لةعيَراقى كؤندا رؤذيَكى وا لةبةهاردا هةبووة كةجةذنى (ئاكيتو)ى ناوبوو و بةزمء سةيرانى تيَدا بوو؟

بابةتةكةم زياد لةوةى ويستم دريَذةى خاياند ئةويش وابزانم لةبةرئةوةى كة ثووضةلَ كردنى ئةفسانة هيَندةى غةرق بوون لةئةفسانةدا خؤشة، با ئةوةش بليَن كةيةكةم هةولَى نووسينى جيدىء دوورودريَذى خؤم هةولَيَك بوو بؤ نووسينى رؤمانيَك لةسةر كاوةو ئةذديهاكء برادةرانىترو كاتيَكى خؤشم لةطةلَدا بردة سةر بةلآم ثيَش تةواوبوون وازم ليَهيَنا. شةرة شيرو موغامةراتيَك بوو بؤ خؤى!! شتى وا خؤشة خةلَك كاتى لةطةلَدا بةريَتة سةر بةلآم كارةسات لةوةداية بكريَتة بيروباوةرِ.

نةورؤزويستان دةلَيَن ئةفسانةكة سوودى هةية بؤ بزواندنى ميللةتء بؤ زيندووكردنى هةستى بةرطرى.. تاد. بةلآم ئةطةر ئةفسانةكة لةطةلَ ئةفسانةى تردا بةراورد بكريَت دةبينيت

كة سوودةكةى كةمءكورتء ناتةواوة. برِوانة كة داستانى (ئيليادة)ى يؤنانى كارى هةبووة لةسةر عةقلَيةتى يؤنانة كؤنةكان بةلآم ئةو داستانة بريتى بوو لةزنجيرةيةك كارى ثالَةوانيَتى لةكاتيَكدا نةورؤزو كاوة بريتيية لةيةك رووداوة: شؤرِش دذى ستةمكاريَك. رةنطة موبالةغة بكةين ئةطةر بليَين كة (ئيليادة) كارى كرد بووة سةر يؤنانةكانء بةجؤريَك كة بةهاى سةربازيى لةناخياندا ضةسثاندو ئةم شةرِانطيَزيية سوودى بؤيان هةبووة دذى داطيركةر ء لةهةمان كاتدا زيانيَكى هةبوو لةقوولأ كردنى شةرِى ناوخؤى خؤيان. ئةطةر نةورؤزيش عةقلَيةتى كورد ثيَك بهيَنيَت ئةوا كورد تةنها فيَردةبيَت شؤرِش بكات ء يةكسةر سةركةويَت. ئةوكاتة ئةطةر حالَةتى شؤرِشيَكى سةختى دريَذخايةن هاتة ثيَشةوة نازانن ضى بكةن، هةروةها ئةطةر سةركةوتن هةر نازانن ضى بكةن. لةنةورؤزدا هةلَبةزو دابةزى شؤرِشمان نييةو شيَوازى حوكمء ذيانى كؤمةلآيةتيى.. تاد دواى سةركةوتن نةزانراوة.

وةكو وتم ئةمة موبالةغةية ئةطينا دةموت شؤرِشة بآ ئاكامةكانى كورد يان سةركةوتنى شؤرِشء دوايى حالَةتى (هيض) بةرهةمى عةقلَيةتى نةورؤزن ئةمرِؤش بطةرِىء ببينة ضؤن خةلَك بؤ وةهم ئاهةنط دةطيَرِن تةماشايةكى ثةيكةرةكةى كاوةى ئاسنطةريش بكة دةزانيت ضؤن هةلَبةستن بؤى هةية ببيَتة ميَذوو. ثةيكةرةكة كة بؤ دووةم جار دواى راثةرِين دروستكرا نوسخةيةكى ضةثرِةوانة بوو. ضةكووش كة بةدةستى راست دةطيريَت كاوة بةدةستى ضةث بةرزى كرد بووةوة، دةمءضاويشى رووى كردبووة لاى ضةث. ئةطةر رؤذيَك بهاتاية هيض بةلَطةنامةو نووسين نةماية دةوترا كاوة لةوانةية سةر بةحزبيَكى كؤمؤنيست بوبيَت. هةر ئةو كاوةية خؤى دواى ماوةيةك كراية مرؤظيَكىتر، ضـــــــةكوشى دةستى ضةثى بةرز كراوةى لابراو طولَة نيَرطزى خراية جآ. كاوةى ضةثرِةو بووة كاوةيةكى قةومى. زؤر شت ئاوا وةكو نوكتة دةست ثيَدةكاتء دوايى دةبيَتة راستى. بيَطومــان راستى لاى ئةوانةى حــــةزو ئارةزوو لةطةلَ برِيَك نةشارةزايى دةيانجوولَيَنيَت.