Download Kurdish Fonts : Ali-Web - Ali-K-Alwand - Ali-K-Sahifa -Unikurd

HOME

       
 

ديموكراسى وئازادى لة كوردستاندا ومنةتيَكى فيرعةونييانة

فاضل قةرةداغى
ريَطاى يةكبوون ، 68، 26/6/200،ل 5

ئيَمةى ئيسلامى رووبةرِووى منةتيَكى دةسةلآتداران و نووسةرانى سةر بةوان دةبينةوة. ناوبراوان هةر كاتيَك رةخنة لة وةزعى ئازادى لةذيَر سايةياندا بطرين ثيَمان دةلَيَن: ئةوة نيية ئازاديمان ثآ بةخشيون كارى حزبى خؤتان بكةن و راديؤ و تةلةفزيؤن و بلآوكراوةتان هةبيَت.. يان دةلَيَن: ئيَمة ريَطةى كارى حزبيتان ثآ دةدةين بةلآم ئةو رؤذةى ئيَوةى ئيسلامى حوكم دةطرنة دةست ئةو ئازادييةمان ثآ رةوا نابينن.وةلآمى ئةو جؤرة منةتة ثيَويستى بة دوو روونكردنةوة هةية، يةكةميان وردبوونةوة لةميكانيزم (ئاليةت)ى ئةو ديموكراسى و ئازادييةى لةكوردستاندا هةية تاكو بزانين ئةو ئازاديية بةخششيَكى دةسةلآتدارانة تا خؤمان بة منةتباريان بزانين، يان دابينكردنى ئةو ئازاديية بةخشش نيية بةلَكو ئةركيَكى سةرشانيانة و ثيَويستة ضاوةرِيَى سوثاسى كةس نةكةن، يان هةبوونى ئةو ئازاديية ئةمريَكى واقعةو ثيَويست نة بة منةتى ئةوان و نة بة سوثاسى ئيَمة دةكات.

دووةم روونكردنةوة ئةوةية تا ضةند برِوا بةوة بكةين كة دةرطاكانى ئةو ئازاديية بة رِاستى بؤ هةمووان والآن.

ثيَشتريش حةز دةكةم باس لة هةستى خؤم كاتى بيستنى ئةو منةتانة بكةم. بؤ ئةم مةبةستةش (32) سةدة دةطةرِيَمةوة بؤ دوا بؤ ئةوةى ضةند ديمةنيَكى ئةو رؤذة دوورانة بهيَنمةوة ثيَش ضاوى خويَنةر.

لةو رؤذانةدا ميللةتى بةنو ئيسرائيل (نةوةى يةعقووب) لةذيَر ضةوساندنةوةى فيرعةوندا ذيانيان دةبردة سةر. فيرعةون ئةو ميللةتةى كردبووة كؤيلة، زولَمى لىَ دةكردن، سووكايةتيى ثىَ دةكردن، مندالَة نيَرينةكانى ئةو ميللةتةى دةكوشت. دةشبواية مووسا(سةلامى خواى ليَ بيَت) وةكو مندالآنى تر ئةو ضارةنووسةى ببينياية بةلآم خودا ضارةنووسيَكى ديكةى بؤ برِياردابوو.

ئةوة بوو بة تةدبيرى خودايى مووسا لة جياتى ئةوةى بكوذريَت بووة يةكيَك لة بنةمالَةى فيرعةون و لةكؤشكى ئةودا طةورة بوو. مووسا لةتةمةنى ثياوةتييدا كارةساتيَكى لةدةست دةقةوميَت و دذ بة خواستى خؤى ثياويَكى ميسرى دةكوذيَت، بة هؤى ئةمةشةوة ناضار دةبيَت لة ولآتةكة هةلَبيَت. ثاش سالآنيَكيش لةغةريبى؛ خودا ثيَغةمبةرايةتيى ثيَ دةبةخشيَت و بة دوو مةسةلةوة دةينيَريَتةوة بؤ لاى فيرعةون: فيرعةون ضيتر خؤى بة خوداى خةلَكى نةزانيَت و مل بؤ خوداى زةوى و ئاسمانةكان كةض بكات، دووةميش؛ بةرةلآكردنى بةنو ئيسرائيل لة كؤت و زنجيرى كؤيلايةتى تا مووسا بةرةو ئةو شويَنة بيانبات كة خودا بؤى ديارى كردوون.

لة نيَوان مووسا و فيرعةونيشدا حيواريَكى دوورودريَذ دروست دةبيَت كة لةم سةردةمةدا دووبارة دةبيَتةوة وةك ضؤن لة هةموو سةردةمانى ثيَغةمبةراندا دووبارة دةبووةوة.

لة برِطةيةكى ئةو حيوارةدا فيرعةون دةلَيَت: (قالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فينا وَليداً ولَبِثْتَ فينا مِنْ عُمُرِكَ سِنين، وفَعَلْتَ فِعْلَتَكَ الّتي فَعلتَ وانت مِنَ الكافرين) فيرعةون منةتى بةسةر مووسادا كردو ئةوةى خستةوة ياد كة بة مندالَى بةخيَويان كردبوو و لة ناو ئةواندا سالآنيَكى تةمةنيى بردبووة سةر، ثاشان تاوانة كؤنةكةى خستةوة يادى و ئةم تاوانةى بة كوفرى نيعمةت دانا. مووساش نكولَيى لةو تاوانة نةكرد بةلآم لة هةمان كاتدا وتى خودا جطة لةوةى ليَى خؤش بووة فةزلَى ثآ بةخشى و كردية ثيَغةمبةر (قالَ فَعَلْتُها اذاً وانا مِنَ الضالّين، فَفَرَرْتُ مِنْكم لمّا خِفْتُكُم فَوَهَبَ لى ربّي حُكْماً و جعلني من المُرْسَلين) مووسا ثاشان ثيَى دةلَيَت (وتِلكَ نِعمةٌ تَمُنُّها عَلَيَّ أنْ عَبَّدَّتَ بني اسرائيل؟) مووسا دةلَيَت منت بةخيَوكرد، بةلآم قةومةكةى منت كردبووة كؤيلة، جا ئةمة نيعمةتة تؤ بة سةر مندا دةيكةيتة منةت؟

ئةم وتةيةى مووسا (سةلامى خوداى بةسةردا بباريَت) شةرحى حالَى ئيسلامييةكان و دةسةلآتداران دةكات.

زمانحالَى دةسةلآتداران و نووسةرنى سةر بةوان دةلَيَت ئةوة نيية بارةطاتان هةية، ئةوة نيية بلآوكراوةو راديؤ و تةلةفزيؤنتان هةية، ئةوة نيية ئيَمة ئازاديمان ثيَ بةخشيون.

ئيَمةش دةلَيَين: بةلآم بةرامبةر بةوة ناهةقيى زؤر لة دذى ئةندامانمان دةكريَت. سووكايةتييان ثآ دةكةن، قسةى ناشيرين و ثرِوثاطةندة و بوهتانيان بؤ دروست دةكةن.

لة دةروازةى ئةو ديمةنة كؤنةوة هاتينة ناو دووةم روونكردنةوة كة لة سةرةوةدا كردبوومانة ثيَشةكى ئةويش: تاضةند برِوا بةوة بكةين كة ئازادى بؤ هةمووانة.

هاوولآتييان لةو رةفتارانةى دةرهةق بة ئيسلامييةكان لة ناوضة جياجياكاندا دةكريَن بيَئاطان، تةنانةت زؤر لة ئيسلامييةكان تةنها لةوة ئاطادارن كة لة سنوورى ناوضةى خؤياندا دةكريَن.

لة كوردستاندا جموجوولَى ئيسلامى لة طوندو قةزا و ناحييةكاندا لة ذيَر ضاوديَرى و فشاردايةو لة ذمارةيةكى بةرضاو لةو شويَنانةدا بة تةواوى قةدةغةيةو جار نيية تةنانةت ئةو لاوانةى هاتوضؤى مزطةوتةكان دةكةن بؤ ليَثرسينةوة بانط نةكريَن و هةرِةشةيان لىَ نةكريَت تا دةطاتة حالَةتى تةعداو ليَدان. ناوضةى وا هةية ئيسلامييةكان طوندو شارؤضكةكةى خؤيان جيَهيَشتووةو ئةوانةى ماونةتةوة ناضاربوون مت بن و لةو ((بةخششى ئازادى‍‍))ية بيَبةش بن . ناوضةى طةورةو فراوانى وا هةن كة بةسةر دةسةلآتداران تاثؤكراون و هةولَى رؤذانة دةدريَن بؤ بنةبرِكردنى هةموو ضالاكييةكى ئيسلامى و غةيرى ئيسلاميش. ضالاكيى ئازادانةى ئيسلامييةكان لة شارة طةورةكاندا و بة تايبةت سآ شارة هةر طةورةكة قةتيس كراوة بةلآم وةنةبيَت لةويَشدا تةواوى ئازادى هةية.

ئيسلامييةكان مةلةفى قةبةيان لةبارةى كارة نارِةواكانى دذ بة خؤيان و كارةكانيان هةية، خؤ ئةطةر بارودؤخيَك بيَتة ثيَشةوة بلآوكردنةوةى ئةو مةلةفانةى ئاسان كرد هاوولآتييانى كوردستان شتى عةجيب و غةريبيان دةبيستن و بةر لةوةوى رةخنة لة دةسةلآتداران بطرن رةخنة لة ئيسلامييةكان دةطرن كة ئةمانةيان بة شاراوةيى هيَشتبووةوة.

بةم شيَوةية ئيَمة وةلآمى ثرسيارةكةى سةرةوةمان بةوة دا كة ئازادييةكة نسبيية و بؤ هةمووان نيية. دةميَنيَتةوة ئةو برِة ئازاديييةى ئيسلامييةكان و غةيرى ئيسلامييةكان(ئةوانةى دةسةلآتدار نين) هةيانةو كة لةو ئازادييةى بةشيَكى زؤرى ولآتانى ديكةى ئيسلامى زياترة و ليَرةوة دةثرسين: ئةطةر زانيمان كة باس لة ئازادى لة جيهانى ئيسلاميدا تةنها قسةية ئةى بؤضى لة كوردستاندا برِيَكى زياترى ئازادى بؤ ئيسلامييةكان هةية؟

لةمةشةوة دةطةرِيَينةوة بؤ روونكردنةوةى يةكةمى منةتى دةسةلآتداران واتة وردبوونةوة لة ئاليةتى ديموكراسى و ئازادييةكةى كوردستان تاكو هؤى ئةو ئازاديية بزانين.

ئاليةتى ديموكراسى لة رؤذئاوادا لة بنةمايةكدا كورت دةبيَتةوة: هاوسةنطيى هيَزةكان. ئةو هيَزانة لة حالَةتى هاوسةنطيدان و هيضيان لة توانايدا نيية ئةوى تر لةناوبةريَت بؤية دةسةلآت لة ريَطةى سندووقةكانى هةلَبذاردنةوة ئالَوطؤرِ دةكريَت؛ ئةمرِؤ حزبيَك حوكم دةطريَتة دةست و سبةينآ لة حوكم دةردةضيَت و دةبيَتة نةيارو خؤى ئامادة دةكات تا جاريَكى ترو هةر لة ريَطةى سندووقةكانى هةلَبذاردنةوة بطةرِيَتةوة دةسةلآت. جارى واش هةية حزبيَك دةضيَتة ثلةيةكى زؤر نزمتر وةك ضؤن حزبى ليبرِالَ لة بةريتانيادا هاوشانى حزبى ثاريَزطاران بوو بةلآم لة نيوةى يةكةمى سةدةى بيستدا جيَطةكةى بؤ حزبى كريَكاران ضؤلَ كردو بووة حزبى سيَيةم.

حالَةتى ديكةى هاوسةنطى ئةوةية ضةند حزبيَك هةن لة رووى هيَزةوة ليَك نزيكن بؤية ئيئتلاف ثيَك ديَنن و تا ئةو رؤذةى ئيئتلافةكة هةلَدةوةشيَتةوة ئةو حزبانة لة حوكمدا دةبن.

هةر كاتيَكيش هيَزيَك بتوانيَت هاوسةنطييةكة لة بةرذةوةنديى خؤيدا بشكيَنيَت دةسةلآتيَكى واى دةست دةكةويَت كة لةو برِة زياترة كة طةمةى ديموكراسى لة حالَةتى هاوسةنطيدا ريَطةى ثآ دةدات و كارى سلبيى لةسةر ئازادييةكان دةكات و دةتوانيَت ضؤك بة زؤر كةس و لايةن دابدات كة بةرةنطارى دةبنةوة. ئةو جؤرة هيَزانةش بة ثلةى سةرةكى بريتين لة ضينى سةرمايةدار لة لايةك و كؤمةلَةكانى فشار لة لايةكى تر(كة بةشيَكيان ديسان سةر بةو ضينةن)و كة (لؤبى)ى جوولةكة تةنها يةكيَكة لةو لؤبييانة.

لة سةرووى ئةو هاوسةنطييةى هيَزةكاندا (سةرجةم نيزامة سياسى و كؤمةلآيةتييةكة) هةية، بؤية هةلَكشان و داكشانى هيَزى حزبيش كةميَك نةبيَت شتيَكى وا لة هاوسةنطيية طشتييةكةى ئةو نيزامة كؤمةلآيةتى و سياسيية ناطؤرِيَت.

لة رؤذهةلآتدا و كاتيَك تاكة حزبيَكى بةهيَز هةبيَت باس كردنى ديموكراسى لة جياتى ئةوةى طةمةيةكى سياسيى هيَزةكان بيَت دةبيَتة بووكةشووشةيةك دةدريَتة مندالآن بؤ ئةوةى يارى ثيَ بكةن و كاتى خؤيانيان ثىَ بةرنةسةر، بؤية تيَبينيى ئةوة بكةن كة هةركاتيَك باس لة ديموكراسى دةكريَت مةبةست ثيَى(ئازاديى را دةربرِينة) نةك ئالَوطؤرِكردنى دةسةلآت و كة ئةمة شيَواندنى واتاى ديموكراسيية ضونكة ئازادى تةنها بةشيَكة لة ديموكراسى.

جيَطةى مةبةست لة وردبوونةوةكةماندا حالَةتى كوردستانة كة دوو حزبى دةسةلآتدارى هاوشانى يةك هةن و هةر يةكةيان ناوضةيةكى لة ذيَر دةستداية بؤية هؤيةكى سةرةكي بؤ ريَطةدان بة هةبوونى حزبى تر حالَةتى ناضاريية ئةويش بة حوكمى مونافةسةى نيَوانيان و كة هيَضيان نةيانتوانيوة ببيَتة تاكة حزبى فةرمانرِةوا تا بزانين لة تاقيكردنةوة دةردةضيَت و باسكردنى لة ديموكراسى تا ضةند برِ دةكات. كةواتة بآ ئةوةى باس لة هؤكارى ديكةى وةكو فشارى دةرةكى بكريَت، هؤى سةرةكيى ئةو ئازاديية نيسبييةى حزبةكانى ترى غةيرى دوو حزبى دةسةلآتدار هةيانة بريتيية لة هاوسةنطيى نيَوان ئةو دوو حزبةو ئيتر ثيَويست بة هيض منةتيَك ناكات بةوةى ريَطةيان بة حزبى تر داوة ضونكة باوةرِ هةبوون بة ديموكراسى واتاى ئةوةية كة ئةوان ئامادةن هةلَبذاردن ساز بدةن و ئةطةر حزبيَكى ديكة دةنطى زؤرترى لةوان هيَنا ئةوان بة رةزامةنديى خؤيان لادةضن و جيَطة بؤ ئةو حزبة ضؤلَ بكةن. ديارة شتى وا نييةو دةتوانين لةمسةر تا ئةوسةرى كوردستان لة خةلَك بثرسين (ئايا باوةرِتان واية ئةم حزبانة ئةمة بكةن) بىَ ئةوةى تاكة كةسيَكمان دةست بكةويَت بة(بةلَآ) وةلآم بداتةوة، خؤ ئةطةر كةسيَكى وامان بؤ هةلَكةوت دةتوانين بة دلَنياييةو بلَيَين كة يان درؤزنة يان شيَتة. هةلَبةتة دوو حزبيَك كة بة ئعترافى خؤيان لةسةر دةسةلآت جةنطيَكى ناوخؤيان بةسةر ميللةتدا سةثاندبوو و لةو ثيَناوةدا بة ناوبذيوانيى كةس شةرِيان رانةوستان و ئةمةريكا نةبواية دةستيان لة شةرِ هةلَنةدةطرت... ضؤن ئيتر بة سنط فراوانييةوة بة ناوبذيكردنى سندووقيَكى تةختة و ضةند كاغةزيَكى رةنطاورِةنط رازى بن.
هةر لةبةر ئةمةش ئامؤذطاريى هةنديَك لة نووسةرانى سةر بة دةسةلآت كة دةبيَت ئيسلامييةكان باوةرِيان بة ئالَوطؤرِكردنى دةسةلآت هةبيَت دةنا جيَطةيان لة دنياى ديموكراسيدا نابيَتةوة (‍‍‍‍‍‍‍‌‍‍‍‍‍!!!)ئامؤذطارييةكى بآ ماناية و ثيَويستة ثيَشتر ئاراستةى خؤيانى بكةن.

كاتيَكيش ئاليةتى ديموكراسييةكةى كوردستانمان زانى سنوورةكانى ئازادييةكةش دةزانين و بؤمان روون دةبيَتةوة كة ئازاديى حزبةكان لةوةداية كة بضووك بن و ئازاديى نشونماكردنيان نيية و هةر بؤية ئيسلامييةكان كة طةشةيان سةندووة دووضارى ذمارةيةك كارى نارِةوا بوون.

كةواتة ضاكتر واية واز لةو منةتة بهيَنريَت و شتةكان وةكو خؤيان باس بكريَن. رةنطة لة ثاش ئةم باسةشمان هةلَلآ بةرزبيَتةوةو بآ ئةوةى ئاورِ لةو راستييانةو لةو ناهةقييانة بدريَتةوة بوتريَت ئيسلامييةكان خؤيان بة مووسا دةشوبهيَنن و دةسةلآتداران بةفيرعةون ئةوةش راست نيية ضونكة نة ئيَمة دةطةينة ئاستى مووسا لةئيمانداريدا و نة ئةوان هيَندةى فيرعةون بةدةسةلآتن. كؤميدياكةش ليَرةداية: هيَندةى فيرعةون دةسةلآتيان نيية كةضى منةتى فيرعةونييانة بةسةرماندا دةكةن