فازلَ
قةرةداغي
ئةوةي كات دةباتة سةرء هيض ناكات لاو نيية
ئامادةكردني: رؤذنامةي خورمالَ
-بةرهةمةكاني
كاك فازلَ فيكريء سياسيء ميَذوويين، كيَشةي طةنجيش لةو بةرهةمانة بزرة، بةلآم
دوابةرهةمي ئةو رؤماني (يةكانةي ثيرؤز) تارمايي طةنجانء كيَشةكانيان تيَدا
دةبينريَ.. دةتوانين بثرسين ضؤنء لةبةرضي؟
-ريَطةم بدة بة دوورودريَذي باسي بكةم ضونكة ئةمة بة دوو رستة تةواو نابيَ.
رؤمانةكة ضةند تةوةريَكة، تةوةريَكي سةرةكي بريتيية لة (مرؤظة ثيرؤزةكان) يان
راستتر ئةوانةي خؤيان بة ثيرؤز داناوة تا ئاستي بة خوداوةند بوون، زياتريش
مةبةست لة سةركردةكانة لة سةددامةوة بؤ ئةوانةي ويَنةيةكن لةو، ويَنةيةكي بضووك
يان طةورة. ليَرةوة كيَشةيةكي لاوان دةست ثيَدةكات: ثيَطةي لاو لةناو ولآتيَكدا
ضيية طةورةكاني خؤيان بة بوونةوةريَكي ثيرؤز دةزانن؟ رؤمانةكة دوو ئاستة:
ئةمرِؤي كوردستانء عيراق، لةطةلَ ئاستيَكي ميَذوويي كة دةطةرِيَتةوة بؤ نزيكةي
3800 سالَ لةمةوبةر. ئةوةي ئةو دوو ئاستة ثيَكةوة طريَدةدات لاويَكة، لاويَكة
ناوي نيية، بةلآم دةزانين سةر بة رةوتي ئيسلاميية. ئةو لاوة دةرك بة لاوازيي
شارةكةي دةكات كة ناوم ناوة (شيرينئاوا)ء مةبةست ليَي كوردستانة. شاريَكة
بةرامبةر دةوروبةري لاوازة، بةلآم حةوت طةورةي هةية كة شارةكةيان كردؤتةوة
خانةي فةوزاء ويَرانة.
-مةبةستت لة حةوتي طةورة دوو حزبي دةسةلآتدار بة تةنيا يان حزبي تريش؟
-نةخيَر تةنها ئةو دوو حزبة دةستكاريي ذمارةكةشم كردووة بؤ مةبةستيَكي هونةري.
ئةو لاوة هةست بة لاوازي برادةرانيشي دةكات، واتة ئةو رةوتة ئيسلامييةي كة
تةنانةت ناتوانيَ بطاتة ئاستي هيَزي حةوتي طةورة كة دةردةكةويَ تةنها بؤ خةلَكي
شارةكة طةورةن. لاوةكة هةست بة بيَهيَزيي خؤشي دةكات. ئةمة لاويَكة هةموو ئةو
شتانة دةبينيَء لةهةمان كاتدا لاو لةناو شارةكةدا نابينيَ. دةبينيَ لاون بةلآم
دةزانيَ يان هةست دةكات لاو نين. لاوةكاني شارةكة هيَشتا لةدايك نةبوون، بةلآم
شارةكة ثيرة. ئايا ئةمة حالَي كوردستانء لاوةكاني نيية؟ هةر لةو شارةدا لاويَكي
تر دةبينين، لاويَكي ثرِ وزةء طالَتةجارِي، تةنانةت بة فةيلةسووفي تاكء بليمةتي
شارةكة دةناسريَ، بةشيَكي لة شةرِي ناوخؤي نيَوان حةوتي طةورةي شارةكة لةريَطةي
ئةو لاوةء تةعليقةكانييةوة دةزانين، بةلآم دوايي دةزانين ئةو بليمةتة تةنها
وهميَك بوو خةلَكي شارة لاوازةكة وةك دةيان وةهمي تر بؤ خؤيان دروست كردووة. لة
ئاستة ميَذووييةكةش دوو لاوي تر دةبينين. شاعيريَكي طةورةي شاري (ئور) كة
طيانيَكي ثرِ بزيَويء طالَتةجارِيي هةية، لاويَكة طالَتة بة خوداوةندةكاني
شارةكةء بة ثيرؤزييةكان دةكات بةلآم لةهةمان كاتدا نموونةية لةسةر هةولَي
دةستكةوتني سامانء ناوبانط، بةرامبةر بةويش لاويَكي تر هةية ئةويش خؤشةويست
(مةبةستم ليَي ئيبراهيمي ثيَغةمبةرة) كة راستطؤيانة بةدواي راستيدا دةطةرِيَء
لةكؤتاييدا لةثيناوي ئةو راستييانة بتةكاني شارةكة دةشكيَنيَء خؤي دةكاتة
دوذمني هةموو طةل. لاويَكي تر هةية كة لة يةكةم فةسلَدا دةردةكةويَ بةلآم دواتر
كةمتر دةبينريَ، سةرةتا مندالَة باوكي ناوي نابوو (كاوةي بضووك) تا رؤذيَك
طةورة ببيَء ئيشي كاوةي يةكةم دووبارة بكاتةوة (ئةويش لةناوبردني سةددامة كة
ناوم ناوة شاخان) بةلآم شيرينئاوا رزطاري دةبيَء دواتر دةزانريَ كة ثيَويستة
ئةو ئيشة بكريَ كة كاوةي يةكةم نةيكردبوو، ئةويش بيناي ولآتيَكي ئاوةداني ثرِ
دادثةروةري.. تاد، ئةوةش ئةو ئيشةية كة ناكريَ، بؤية كاوةي بضووك كؤض دةكات بؤ
هةندةرانء شارةكة بؤ حةوتي طةورةء ثياوةكانيانء خزمةكانيان جيَدةهيَلَيَ بؤ
ئةوةي تا سكدرِان ليَي بخؤن. ئةوةشي تراجيدياي لاواني شارةكة واتة كوردستان
بةرجةستة دةكات ئةوةية لاوةكان ئاواتةكانيان لةرِيَطةي كؤضةوة دةبينن، كؤض بؤ
ئةو ولآتانةي ناتوانن ببنة بةشيَك لة كؤمةلَطةكةيء بةمجؤرة دةبنة دوو كةرتةوة.
(كاوةي بضووك) قةت طةورة نابيَء لةجياتي ئةوةي ناوةكةي ببيَتة كاوةء تةنيا كاوة
ناوةكة بؤ (ناكام) دةطؤرِيَ باوكيشي دةلَيَ حةوتي طةورة كاوةيان كوشت.
خؤشةويستي لاو (واتة ئيبراهيم) ثاش ئةوةي بةرةورِووي هةموو كؤمةلَطة بووةوةء
ثاش ئةوةي هةولَي سووتاندني سةرينةطرت كؤضي كرد بؤ شويَني ترء سةرةتايةكي نويَي
دةستثيَكرد. لةو لاوةشةوة دواتر دوو نةتةوة ثةيدا دةبن: ئيسحاقييةكانء
ئيسماعيلييةكان (واتة جوولةكةء عةرةب) كة طؤرِانكاري نةك تةنها بةسةر ناوضةكةدا
دةهيَنن بةلَكو جيَثةنجةيان بةسةر هةموو جيهاندا ديار دةبيَ (ئةمةش يةكيَكة لة
بةشةكاني رؤمانيَكي تري خؤم، ئةمجارة تايبةت بة نةتةوةي ثيرؤزء نازانم كةي بؤم
دةكريَ دةستي ثيَبكةم) كةضي لاوي بةدبةختي شيرينئاوا هةست ناكات خؤي خاوةني
شارةكةية ضونكة حةوتي طةورة كة طةيشتوونةتة ئةوةي ببنة طويَرةكةي ثيرؤز (بؤشيان
نالويَ وةكو سةددام ببنة يةكانةيةكي ثيرؤز) شارةكة بؤ خؤيانء ثياوانيانء
خزمانيان قؤرخ كردووة، ئةو لاوانةي شيرينئاوا بيَطومان لة هةندةرانيش خؤيان بة
خاوةني ئةو ولآتة هةندةرانيية نازانن. لاوةكان نةك تةنها ناتوانن سةرةتايةكي
نويَ دةستثيَ بكةن بةلَكو تةنانةت بووني ئيَستاشيان جيَطةي طومانة. لةدوا
فةسلَي رؤمانةكةش ئةو لاوة بيَ ناوةي هةست بة لاوازيي شارةكةيء برادةرانيء خؤي
دةكات لاوةكان دةبينيَ بةسةر شةقامةكان ثاش كةوتني شاخان (سةددام) بة كةيفء
ثيَكةنينةوة دةطةرِيَن بةلآم لةناوياندا لاويَك نابينيَ تا دةطاتةوة مالَةوةء
لة هةوالَةكان دةبيستيَ لاوةكاني دوو طةرِةكي شارةكة نيازي خؤثيشاندانيانة بؤية
سةري دةسورِميَ بةلآم برِيار دةدات بضيَتة ريزيانةوةءببيَتةوة بة لاو ئيتر طرنط
نيية بيروباوةرِةكانيان ضيية، طرنط ئةوةية لاونء دةنطي نارِةزايي بةرامبةر
حةوتي طةورة بةرز دةكةنةوة. راستة لة سفرةوة دةست ثيَدةكةن واتة دةيانةويَ ئيشي
كاوةي يةكةم دووبارة بكةنةوة (واتة ستةم نةهيَلَن) لةجياتي ئةوةي ئيشي ئةو
كاوةية تةواو بكةن (واتة كؤمةلَطةيةكي نويَ بنيات بنيَن) كة ئةمة ئيشة
طرنطترةكةية بةلآم ئةو برِيار دةدات بضيَتة ريزيانةوة ضونكة لة وةستانء
ئيفليجيء ورِي باشترة.
-ناوناني شارةكة بة شيرينئاوا ثةيوةنديي بة طةنجةكانةوة هةية؟
|
((ئةوةي كات دةباتة سةرء هيض ناكات لاو نيية، ئةوةي بيَدةنطة لاو نيية)) |
|
|
-برِيارة شيرينئاوا لة ناوي شيريني ضيرؤكي شيرينء فةرهادةوة هاتبيَ بةلآم
شيرينةكةي خؤمان ئافرةتيَكي لاوي شؤخوشةنطي حةزليَكراو نيية بةلآم دايكيَكي
ثةككةوتةي ئيفليجة كة ضاوةرِيَي رزطاركةرةوةية بةلآم حةوتي طةورة ئةو دايكة
ئيفليجتر دةكةن هةمووشيان دةلَيَن رزطاركةرةوةين.
-بةو شيَوةية دةتوانين بلَيَين لاوةكان بةشيَكي طةورةي رؤمانةكة داطير دةكةن.
-نةخيَر، ئةمة تةنها تةوةريَكة، واقيعيش ئةوةية كةساني تر جطة لة لاوةكان هةنء
ئةوانة كاريطةرترن. كيَشةي لاوةكاني كوردستانء ولآتاني تريش هةروا ئةوةية
لاوةكان لة ثةراويَزدان. خةلَك وا دةزانن لاويَتي كةيفء خؤشيء رابواردنة،
كارةساتيش لةوةداية زؤر لة لاوةكان برِوايان بةو وةهمة كردووة، بةلآم دةبينين
لاوة بيَ ناوةكة شتةكان وا نابينيَ، ئةو دةلَيَ: ((ئةوةي كات دةباتة سةرء هيض
ناكات لاو نيية، ئةوةي بيَدةنطة لاو نيية)).
-ثيَطةي ئازادي لة ضارةسةري كيَشةي طةنجان ضيية؟
-ئةوة
دةطةرِيَتةوة بؤ تةفسيركردني ئازادي.
-با لة لاواني خورِمالَ نزيكتري بكةينةوة: من ليَرةدا هةست بة دياردةيةك دةكةم
ئةويش خراث سوود وةرطرتنة لة ئازادي. بةرِاي تؤ ئازادي ماناي ئةوةية لاو
هةرضييةكي ويست ئةوة بكات؟ يان لاو باوةرِي بة هيض شتيَك نةبيَ لةسةرووي
خؤيةوة؟
-من
نالَيَم ئازادي ئةوة نيية حةزم لة ضيية بيكةم لةبةرئةوةي ثيَويستة رةضاوي
بةرامبةرةكةم بكةم. ئةمة وةلآميَكي كؤنة ئةطةرضي ولآميَكي راستة. ئةو وةلآمة بة
كةلَكي ئيَمة نايةت ضونكة منء بةرامبةرةكةم لةناو يةك طيَذاوداين. من نازانم
بةرامبةرةكةم ضيي دةويَ تا بزانم كامةية سنووري ئازادييةكةم. ئيَمة لةم ولآتةدا
بة ثيرو طةنجةوة نازانين ضيمان دةويَ. رةنطة ثيرةكان بزانن، بؤ نموونة بلَيَن
دةمانةويَ بيَوةي بذين بةلآم ئةمة دوايةمين شتة طةنج بيري ليَبكاتةوة. ئةوةي
باسي دةكةي لةبارةي طةنجةكاني خورِمالَةوة لةهةموو شويَنيَكدا هةية. حةزم لة ضي
بيَ بيكةمء ئةمة بة ئازادي بزانم نيشانةية كة نةك تةنها نازانم ئازادي ضيية
بةلَكو نيشانةي ئةوةشة من نازانم ضي بكةم، رةنطة نةشزانم حةزم لةضيية. يان
باوةرِم بة هيض شتيَك نةبيَ لةسةرووي خؤمةوةء ئةمة بة ئازادي بزانم نيشانةي
ئةوةية من جياوازي نيَوان خؤمء ميَروولة نةزانم ضونكة ميَروولةش باوةرِي بة هيض
شتيَك نيية لةسةرووي خؤيةوة، بةلآم جيهاني ضواردةوري ميَروولة لةوة طةورةترة كة
مووي سةري بؤني دةكات، طةورةيةء لةهةبووني بيَباكةء ئامادةية بيفليقيَنيَ. ئةو
قسانة بؤ كةسانيَك دةشيَن كة دةيانةويَ تةنها بلةوةرِنء خؤيان لةثيَناوي
ئامانجيَكء لة ململانة بدزنةوة، لةكؤتاييشدا ئةوانة دةيبةنةوة كة دةضنة ناو
جةرطةي ململانةكةء ئامادةن قورباني بدةن. ئةو كاتةش هةست بة ئازادي دةكةي كة
خؤت بة ئامانجيَكةوة ببةستيتةوةء خؤت بة كاركردن لةثيَناويدا ببةستيتةوة. كرؤكي
ئازادي لة ثةيوةست بووندا دةردةكةويَ، مةبةستم لة ثةيوةست بوون بة حزبيَك يان
كؤمةلَيَكةوة نيية، بةلَكو ثةيوةست بوون بة قةزييةكء كاركردن لةثيَناويدا.
ئةوةشي تايبةتة بة خورِمالَةوة ئةوةية ئةو شارؤضكةية دوورة لة شارة طةورة ثرِ
بةتالَيء خؤدةرخستنء خؤنواندنء رووكةشةكان، بؤية ثيَويستة ميَشكي لاوةكاني
سافترء ورياتر بيَء هةستي رةفزكردني رووكةشء بةتالَي بةهيَزتر بيَ. بةداخةوة لة
تؤم بيست كة زؤر لاو هةن بؤ سةلماندني ئازادييان ثةنا بؤ مةشرووب دةبةن، بةلآم
ئةمة ئازاديية بةرامبةر بة كيَء بة ضي؟ لاوةكة بةو كارة ضةند هةنطاو ضووة
ثيَشةوة؟ دةترسم بلَيَن لة رؤذئاوا نزيك دةبينةوة، بةلآم با ئةو طةنجانة بزانن
كة لة رؤذئاوادا طالَتة بةو كةسانة دةكريَ كة ئةو برِة مةشرووبة بخواتةوة كة
ليَرةدا بة شانازييةوة دةخوريَتةوةء ئةو كةسة بة مودمن دةناسريَ. لاوة
ضالاكةكاني رؤذئاوا ئازاديي خؤيان لةو كاتةدا دةبينن كة خةريكي ضالاكييةكي
كؤمةلآيةتي يان سياسي (سياسي نةك حزبي)..تاد بن، بةكورتي لةو كاتةي لةناو
كؤمةلَطةدا ضالاك دةبن نةك لة كاتي ثيَشبرِكيَي مةشرووبء تلياكء شويَنكةوتني
كضانء ئةو جؤرة كارانةي بةلَطةن لةسةر تيَنةطةشتن لة ئازاديء لة جيهان بةلَكو
تيَنةطةشتنيش لة ذيان.
-هةنطاوي عةمةلي بؤ ئةمة ضيية؟
-لة
رؤذئاوادا خةلَك زؤرن كة بة تةنيا لةرِيَطةي نووسينةوة هةولَي طؤرِانكاري
دةدةن، بةلآم ئةو هةولآنة زؤرتر لةرِيَطةي كاري جةماعييةوة دةكريَ. ئةمة زياتر
لة ئةمةريكادا دةبينريَ. كاري جةماعي لة ئةمةريكادا طةيشتؤتة ئةوةي (لؤبي) واتة
كؤمةلَةي فشاري بةهيَز دروست ببنء كار بكةنة سةر كؤنطرسء حكومةت. ثيَويستة
لاوان بةهةمان شيَوة لة ضةند كؤمةلَيَكدا كؤببنةوة، ضةند كؤمةلَيَكي دوور لة
حزبةكانء هيَزي خؤيان بسةلميَنن. سةرةتا دةسةلآت خيَسة دةكات ئينجا رةنطة
خةلَكيان ليَ بطريَ بةلآم دةسةلآت ضيي بؤ دةكريَ كاتيَك دةبينيَ لةجياتي
كؤمةلَيَك دةيان كؤمةلَ دروست بوونء لةجياتي دة ئةندام دةيان هةزار ئةنداميان
هةبن، دةكريَ دةسةلآت هةموو ئةوانة بطريَ؟ من بؤ خورمالَ هةمان شت ثيَشنيار
دةكةم. با ثةنجا ثةنجا كؤببنةوةء دة تا بيست كؤمةلَة دروست بكةنء هةر يةك
ناويَك لةخؤي بنيَ. با طويَش نةدةنة مؤلَةتي رةسمي ضونكة ئيشي ئةو كؤمةلآنة
ثيَويستي بة رةسميةت نيية لةبةرئةوةي كؤمةلَة نين بةواتا ياساييةكةي بةلَكو
كؤبوونةوةي ضةند كةسيَكي خاوةن بيروبؤضووني نزيك لة يةكن. با لاوانيش ئةوة
بزانن: ئةمة لة دةست شكانةوة دةضيَ، ئةوة دةيباتةوة كة خؤرِاطر بيَ. راستة
بازووي دةسةلآت ئةستوورة، بةلآم لاوان دةتوانن بة دةيان بازووي لاواز ئةو دةستة
تةختي ميَزةكة بكةن. ئةو رؤذةش كة شارةكة ثرِي بوو لة كؤمةلَةي لةو جؤرة
دةسةلآت دةكةويَتة ذيَر رةحمي لاوانء ثاشان جةماوةر. دةسةلآت سوودي لة
ثةرتةوازةيي وةرطرتووة، وةلآميش يةكطرتنة، ئةمةش نةك تةنها بؤ خورِمالَ بةلَكو
بؤ سةرانسةر كوردستان. خؤزطة ئةو ثةيامء ثيَشنيارةم دةطةيشتة هةموو شويَنيَكي
كوردستان.
|
ئةوةي من بيري ليَدةكةمةوة ذمارةيةكي زؤر طرووثي نارِةسميي هةر وةكو
يانةكاني ثيَش شؤرِشي فةرِةنسي كة ئةو رووداوة طةورةيةيان تةقاندةوة كة
كاري لةسةر هةموو رؤذئاواء بةشيَكي جيهان كرد |
|
|
-ئةي كاردانةوةي ئةو طةنجانةي سةر بة دةسةلآت ضؤن دةبيني؟
-بةوانة دةلَيَم ثاشكؤ بوونتان بؤ دةسةلآت خيانةتة نةك تةنها لة قةزييةي طةنجان
بةلَكو خيانةتة لة طةنجيَتيي خؤتان، رؤذيَكيش ديَ لةو ثاشكؤبوونة ثةشيمان
دةبنةوة، بةلآم كة ثير بوونء طةنجيَتيتان لة دةست دا.
-كةواتة باوةرِت بة ثرؤذةكاني دةسةلآت بؤ طةنجان نيية؟
-نةخيَر. باوةرِك ثيَي هةر وةك باوةرِي نةخؤشة بة طؤرِهةلَكةن. هةموو ثرؤذةي
دةسةلآت بؤ لاوان ئةوةية: ضيتان داوة لة سةريةشة، بضن بؤ خؤتان رابويَرن.
-ئةي ثرؤذةكاني ريَكخراواني لاوان؟
-ئةطةر
سةر بة دةسةلآت بن ئةو كاتة شاطردي طؤرِهةلَكةنةكةن. ئةطةر سةربةخؤش بن
ثيَويستة بيسةلميَنن ضةند دةتوانن لة قيرةكة لابدةن. ثاش هةموو شتيَكيش
ريَكخراوي مؤلَةت ثيَدراو لة سكالآء عةريزة بةرزكردنةوة زياتري ثيَ ناكريَ، خوا
بكات هةلَة بم بةلآم هةر واي دةبينم. ئةوةي من بيري ليَدةكةمةوة ذمارةيةكي زؤر
طرووثي نارِةسميي هةر وةكو يانةكاني ثيَش شؤرِشي فةرِةنسي كة ئةو رووداوة
طةورةيةيان تةقاندةوة كة كاري لةسةر هةموو رؤذئاواء بةشيَكي جيهان كرد، ئةو
وانانة ثيَويستن نةك هةلَقورِاندني مةشرووبي فةرِةنسي، بةلآم ئاشكراية دةسةلآت
دووةمياني لا باشة، بةلآم بؤ لاوانء بؤ سةرجةم جةماوةرةكة يةكةميان باشة، با
ناويَكي ليَ بنيَن: با كاوةي ئاسنطةري ئةفسانةكةمان بيربكةويَتةوة كة تةنها
نيوةي ئيشةكةي كرد ئةويش لابردني ستةمكاري يةكةمء نيوةكةي تري جيَهيَشت، واتة
نةهيَشتني ستةم بةتةواوةتيء بنياتناني كؤمةلَطةيةكي نويَ، كومةلَطةي بيَ ئاغاي
هةميشةيي، كومةلَطةي دةرفةتي كراوة بؤ هةموو كةسيَك، كؤمةلَطةي كةرامةت، تا
خؤمان بة خاوةني ولآت بزانين نةك ولآت هي ئاغاكاني ناو كؤشكء خزمانء
كاسةليَسانيان بيَ، ئةو ئاغايانةي لةهةموو ساتيَكدا ئامادةن ئةطةر بارودؤخي
ولآت تيَكضوو بؤ رؤذئاوا بفرِنء ئةو كاتة ثيَمان بلَيَن: ولآت هي خؤتانة خؤتان
ديفاعي ليَبكةن. كةواتة با ناو لةو يانةء كؤمةلآنة بنيَين: ((يانةكاني كاوةي
لاو)). يان ((يانةكاني لاوان)) هةر كةسيَكيش ناويَكي طونجاوتري هةية با بيلَيَ
قبوولَمانة.
رؤذنامةي خورمالَ، ذمارة 18، 1-7-2006، ل4
|