Download Kurdish Fonts : Ali-Web - Ali-K-Alwand - Ali-K-Sahifa -Unikurd

HOME

           
       
 

كتيَبى (بؤضى موسلَمانان دواكةوتن و غةيرى ئةوان ثيَشكةوتن؟)
نووسينى: شةكيب ئةرسةلان
خويَندنةوةى رؤذنامةى ريَطاى يةكبوون
ذمارة (66) سالَى يةكةم -دووشةممة 10/ ربيع الاول/1421ك - 12/6/2000ز ل6

     
   

ئةم كتيَبة لةنووسينى(شةكيب ئةرسةلان)ة بةناوى (لماذا تأخر المسلمون و تقدم غيرهم؟) واتة(بؤضى موسلَمانان دواكةوتن و غةيرى موسلَمانان ثيَشكةوتن؟) ئةم كتيَبة لةسةر داواى(ئيمام مهراجا)ى دورطةى سمبس بورنيو(جاوة) شيَخ موحةممةد بةسيونى عمران نووسرا. شيَخ موحةممةد ثيَشنيارى كرد كةئةمير شةكيب وتاريَك لةبارةى بيَ هيَزيى موسلَمانان و بةهيَزبوونى رؤذئاواييةكان و ذاثؤنييةكان بنووسآ ئةويش لةنامةيةكيدا كةبؤ موحةممةد رةشيد رةزا خاوةنى طؤظارى(المنار)ى نووسى، ئةمير شةكيبيش ثاش طةرِانةوةى لةسةفةريَك لةماوةيةكى زؤر كورتدا ئةم كتيَبةى نووسى و لةو طؤظارةدا بلآوكرايةوة و ثاشان سالَى 1940 كراية كتيَبيَكى سةربةخؤ و لةجيهانى ئيسلاميدا دةنطى دايةوة.

ئةمير شةكيب نووسةرو ئةديبيَكى ثاية بةرزى موسلَمانانة، هةروةها كارو خزمةتيَكى طةورةى هةبووة بؤ ئيسلام. سالَى 1869 لةدايك بووة و سالَى 1946 وةفاتى كردووة.

ئةمير شةكيب لةبنةمالَةى ئةرسةلانيية لةلوبناندا. لةذيانيدا ضووةتة ضةند قوتابخانةيةك و ضةند زمانيَكى زانيوة وةك ئينطليزى و فةرِةنسى و توركى. نووسراوى زؤرى هةيةو هةولَى زؤرى داوة بؤ بةرزبوونى ئاستى موسلَمانان.

ئةمير شةكيب لةسةرةتاى كتيَبةكةيدا (بؤضى موسلَمانان دواكةوتن و غةيرى موسلَمانان ثيَشكةوتن؟) باسى ئةوة دةكات كةضؤن ئيسلام بووةتة مايةى سةربةرزى و ثيَشكةوتنى عةرةب و باسى ئةوة دةكات كة ضؤن ثيَشةوايةكى وةك ناثليؤن سةرسام بووة بةثيَغةمبةر (صلى الله علية وسلم) و عومةرى كورِى خةتتاب و زؤر لةناودارانى ئيسلام بةلآم ثاش ئةوةى كة موسلَمانان دووركةوتنةوة لةدينةكةيان تووشى سةرشؤرِى و زةليلى و دواكةوتن بوون. خوا دةفةرمووآ(ولله العزة ولرسوله وللمؤمنين) واتة سةربةرزى بؤ خواو ثيَغةمبةرةكةى و ئيماندارانة بةلآم موسلَمان بةوة سةربةرز نابآ كةبلَآ موسلَمانم بةتةنها ضونكة هةر خوا خؤى دةفةرمووآ(ان الله لايغير مابقوم حتى يغيروا ما بانفسهم) واتة تاخةلَكى خؤيان نةطؤرِن خوا وةزعةكةشيان بؤ ناطؤرِآ كةواتة طوناهةكة هى موسلَمانة كة دووركةوتوونةتةوة لةدينةكةيان و وازيان لةكاركردن هيَناوة و دةستيان داوةتة تةمةلَى، ميللةتانى موسلَمان وايان ليَ هاتووة دةيانةوآ سةربةخؤيي خؤيان بثاريَزن بةبآ قوربانى دان بةمالَ و بةنةفس، وايانزانى كةهةر ئةوةندة موسلَمان بن ئيتر سةردةكةون و ثيَويستيان بةجيهاد بةنةفس و بةمالَ نيية سةركةوتن لةخؤيةوة ديَت. رازى بوون بةتةنيا نويَذو رؤذوو و هةرضييةكى تر كة ثيَويست بةثيَشكةش كردنى خويَن و مالَ نةبآ هةر بؤ نموونة لةرووداوةكانى سالَى 1929 لةفةلَةستيندا جوولةكةى جيهان يةك مليؤن(جنية)يان بةخشى بؤ جوولةكةى فةلَةستين لةكاتيَكدا موسلَمان تةنها 13 هةزار(جنيه)يان بةخشى بةفةلَةستينييةكان ئةمة لةكاتيَكدا جوولةكة بيست مليؤن كةسن و موسلَمانان نزيكةى 400 مليؤنن(بيَطومان لةو كاتةدا).. جا ئايا ئةمةية كةناوى دةنيَن قوربانى دان؟ لةثيَناوى خوادا بةمالَ و طيانتان؟

سلبياتى موسلَمانان بةرامبةر درِنديَتى دةولَةتانى رؤذئاوا دذى هةنديَك ولآت ريَى خؤش دةكرد بؤ سةثاندنى دةسةلآتيان بةسةر ئةو ولآتانةدا بؤ نموونة لةليبيادا كة ئيتالَيا داطيرى كرد.. بؤ هاندانى ئيتالَييةكانيش سرووديَك دانرا كةقسةى لةم بابةتةى تياية((داية.. من دةرِؤم بؤ (تةرابولس) بةدلَ خؤشييةوة بؤ ئةوةى خويَنى خؤم ببةخشم لةثيَناوى سةرثانكردنى ميللةتة لةعنةت ليَكراوةكة و بؤ ئةوةى شةرِ دذى دينى ئيسلام بكةم.. بةهةموو هيَزيَكم شةرِ دةكةم بؤ سرِينةوةى قورئان، ئةو كةسة شايةنى شكؤمةندى نيية كة بةرِاستى وةكو ئيتالَييةك نةمرآ)).

لةمةغريبيشدا خةلَكةكة دذى ئيسثانيية داطيركةرةكان شةرِيان كرد بةسةرياندا سةركةوتن بةلآم دوايى فةرِةنسا ثشتطيرى ئيسثانييةكانيان كردو(300) هةزار سةربازيان كؤكردةوة و فرِؤكةكانيان ديناميَتى بةسةرياندا دةباراند، ثاشان ذمارةيةك فرِؤكةى ئةمريكى لةنيويؤركةوة هاتن و بةشداريان كرد لةبؤردومان كردنةكةدا. بةم شيَوةية ئةو ولآتة نةصرانييانة كؤبوونةوة بؤ شةرِكردن دذى موسلَمانان بةلآم موسلَمانانى سلبى و غافلَ هةر ئةوةندةيان بؤ كرا(1500) جنية بؤ مةغريبييةكان كؤبكةنةوة.

ئينجا كةسانيَك هةن كة بوونة ثياوى ئةو دةولَةتانةو بؤ خزمةتى جوولةكةو رؤذئاوا دةكةونة طيانى براكانى خؤيان و ئةطةرليَيان بثرسى بؤ وا لةطةلَ براكانتان دةكةن دةلَيَن ئةطةر خزمةتى بيَطانة نةكةين تووشى نةهامةتيمان دةكةن ئيَمةش ليَيان دةترسين.. بةلآم ئةمانة فةرموودةكةى خوايان لةياد ضوو كة دةفةرمووآ: (أتخشونهم فالله أحق ان تخشوه ان كنتم مؤمنين) ئايا ليَيان دةترسن؟ خوا زياتر شايةنى ئةوةية كةليَى بترسن ئةطةر بةرِاستى ئيَوة ئيماندارن.

هةروةها: (فلا تخافوهم و خافون ان كنتم مؤمنين) لةوان مةترسن و لةمن بترسن ئةطةر بةرِاستى ئيماندارن.

ئةطةر ئةمانةش خةلَكى عةوام بن دةلَيَين ئةوان نازانن قورئان و سوننةت ضيية و سياسةت ضيية بةلآم لةوة خراثتر ئةوةية غةيرى عةوام خيانةت بكةن وةكو(الموقرى)ى وةزير كة ثشتطيرى فةرِةنسا دةكات كة لةناو طةلى موسلَمانى(بةربةرى) ولآتانى مةغريب حوكم بةشةريعةتى ئيسلام نةكرآ يان(البغدادي) كةبةقامضى لةسةد لاوى شارى(فاس)ى دا ضونكة لةمزطةوتدا كؤبوونةوةو دوعايان دةكرد كة دووبةرةكى نيَوان عةرةب و بةربةر روونةدات.. ئةوانةش بآ ئاطانين كة لةشكريَكى قةشة هةية كةهةولَ دةدات نةصرانييةت لةناو(بةربةر)دا بلآو بكاتةوة رةنطة ئةو(الموقرى)يةش كابرايةكى نويَذكةرى ويرد خويَن بآ يان(البغدادى) يةكيَك بآ لةوانةى كة خؤى لةكؤرِى شيَخةكان هةلَدةسوآ و هاوار بؤ ئةوليا بكات.. لةطةلَ ئةوةشدا ئةم جؤرة خيانةتة لةئيسلام دةكةن.

نةصرانييةت ثارةيةكى زؤر كؤدةكةنةوة بؤ بةطاوركردنى موسلَمانان و غةيرى موسلَمانان كة بةثارةى ئةوسا نزيكةى 20-30 مليؤن(جنية) لةسالَيَكدا بةلآم لةطةلَ ئةوةشدا موسلَمان بةدةمارطيرو(متعصب) ناو دةبةن و خؤيان بةميانرِةو لةقةلَةم دةدةن.

موسلَمانيش رزطارى نابآ لةتؤمةتى(دةمارطير) تةنها بةوةنةبآ كة كةم تةرخةم بآ و بلَآ كارى من نيية ئةطةر بيَت و بيستى كةوا فةرِةنساييةكان هةولَ دةدةن(بةربةر) بكةنة طاور. بةلآم كابراى ئةوروثى بؤى هةية ثارةى زؤر سةرف بكات بؤ بةطاوركردنى موسلَمانان و بؤى هةية ئةم بانطةوازة بةتؤث و تانك و فرؤكة بثاريَزآ و بؤى هةية ئاذاوة لةناو موسلَمانةكاندا بنيَتةوة.. بةم كارانةش هيَشتا هةر ئةو(مؤديَرن) و ثيَشكةوتوو خوازو شارستانى و ميانرِةوة.

فةرِةنسا هةولَ دةدات(بةربةر) بكاتة طاور، هؤلَةندييةكانيش موسلَمانانى(جاوا) دةكةنة طاور، بةلجيكاش بةرِةسمى خةلَكى(كؤنطؤ) لةئةفريقادا دةكةنة طاور، ئينطلتةرا ريَ لةبانطةوازى ئيسلامى لة(ئوطةندا) و (سودان) و (دار السلام) دةطرآ كةضى هةموويان موسلَمانان دةخةلَةتيَنن دةلَيَن ئةوروثا بةوة ثيَشكةوت كة شةقى لةمةسيحيةت هةلَدا كةواتة تا ئيَوة لةسةر ئيسلام برِؤن قةت ثيَش ناكةون.

ثاش ئةوةى ئةمير شةكيب باسى طرنطترين هؤى دواكةوتنى موسلَمانان دةكات وةكو زانستى كةم و كورت، خراث بوونى رةوشت، تيَك ضوونى رةوشتى ثيَشةوايانيان بةترس و تؤقاندن، بآ هيوايى لةرةحمةتى خوا، ئةو بآ هيواييةى كة بةهؤى فيكرةيةكى هةلَةوة بؤيان دروست بوو ئةويش كة رؤذئاوا لةهةموو حالَةتيَكدا هةر لةسةرةوةيةو هةموو بةرطريةك بيَسوودة ئةطةر بيانةوآ دذى داطيركةريَك شةرِ بكةن دةلَيَن: شةرِ سوودى ضيية ئةطةر ئةو داطيركةرة لةكؤتاييدا هةر سةر بكةوآ؟

دواى ئةوة ئةمير شةكيب وةلآمى ئةو كةسانة دةداتةوة كة دةلَيَن ئيسلام يان ئاين بةشيَوةيةكى طشتى هؤى دواكةوتنةو دةلَآ: ذاثؤن ميللةتيَك بوو حوكمى دةرةبةطانةى تيابوو بةلآم توانى ئةو ثيَشكةوتنة مادديية بةدةست بيَنيَت بةبآ ئةوةى ئاينةكةو تةقاليدةكةشى دةستكارى بكات وةباسى ئةوة دةكات كة ضؤن ذاثؤنييةكان برِوايان واية كة ثاشاكةيان لةوةضةى خواكانةو ضؤن دينى بت ثةرستى و دينى جؤراوجؤرى ترى تياية و تائيَستاش ماون.. جائايا دةتوانين ذاثؤن بةكؤنة ثةرست بزانين؟ يان دةتوانين بةريتانيا بةكؤنة ثةرست بزانين ضونكة لةثةرلةمانى بةريتانيايدا لةمةسةلةيةكى ئاينى مةسيحى كؤلَرايةوة ئةويش ئةو نانة تايبةتةى كة دةخوريَت و دةبيَتة لةشى مةسيح و ئةو شةرابة تايبةتييةى كة دةخوريَتةوةو دةبيَتة خويَنةكةى.. يان لةثةرلةمانى ئينطليزى ويستيان برِيار بدةن ئةم شتة بةرِاستى روودةدات يان بة(مجازى). يان ئايا كاتيَك جوولةكة هةولَياندا زمانى هةرةكؤنى عيبرى زيندوو بكةنةوة و قسةى ثآ بكةن.. ئايا كةس وتوويةتى كارةكةيان كؤنة ثةرستى و دواكةوتنة؟.

يؤنان لةكاتى ثيَش نةصرانييةتدا ثيَشكةوتوو بوو بةلآم دواى ئةوةى بوو بةنةصرانى بةرةو لاوازى و كزبوون ضوو لة(رؤما)ش دةولَةتيَكى طةورةبوو دوايش كة بوو بةنةصرانى بةرةو دارِووخان ضوو.. جائايا داتوانين بلَيَين نةصرانييةت هؤى ئةو لاوازييةى يؤنان و دارِووخانى رؤما بوو؟ هؤى دواكةوتن و رووخان شتى ترن وةك هؤى دةرةكى و ناو خودى ولآت و شارستانييةكة خؤى و ثةيوةندى بةئاينةوة نيية ئةطينا وةك زانيمان ذاثؤنييةكان بت ثةرستن بةلآم ضةند شتيَكى تر بوونة هؤى ثيَشكةوتنيان.

هةنديَك رؤذئاوايى دةلَيَن كةوا دواكةوتنى ئةوروثا لةسةدةناوةرِاستةكاندا دةطةرِيَتةوة بؤ نةصرانييةت، ثرؤتستانتةكانيش دةلَيَن هؤكة كةنيسةكةى ثاثا بوو و ثيَشكةوتن لة(مارتن لوثر) و (كالظين)ةوة دةستى ثيَكرد كةلة كةنيسةكةى ثاثا ياخى بوون لةكاتيَكدا(ظؤلَتير)ى فةرِةنسى دةلَآ ئةم دوانة شايةنى ئةوة نين ببنة ثيَلآوى موحةممةد.

لةطةلَ ئةوةيشدا نويَنةرى بالآى فةرِةنسى لةمةغريبدا دةنووسيَ كةوا مةغريب وريا بؤتةوة ثاش(شةوةزةنطى ئيسلام) جا ئةطةر ولآتيَكى موسلَمان بؤ ماوةيةك دواكةوتبآ ئةوان باسى شةوى ئيسلام ئةى دةبآ ضى بلَيَن لةبارةى نةصرانييةت لةماوةى ئةو هةزار سالَةى كة ئةوروثاى نةصرانى لةحالَةتى درِنديَتى و ناشارستانييةتدا دةذيا؟

كةواتة خةتا لةئايينةوة نيية بةلَكو لةمرؤظةكان خؤيانةوةية لةم بارةشةوة نموونة هيَلَى شةمةنةفةرى نيَوان ديمشق تا مةككة، سولَتان عةبدولحةميدى دووةم برِياريدا ئةم هيَلَة رابكيَشآ تاماوةى نيَوان دوو شويَنةكة لةضل رؤذةوة ببيَتة ضوار رؤذ بةلآم خةلَكى طالَتةيان بةم ثرؤذةية هات ضونكة ثارةى ئةم هيَلَةى كة زياتر لةدوو هةزار كيلؤمةتر دريَذة ثارةيةكى زؤرة هةروةها هيَلَةكة ثيَويستى بةئاوة ئاويش لةبياباندا نيية، ئينجا لةوانةية لمى بيابان هيَلَةكة داثؤشآ دواى ئةمة ترسى عةرةبة كؤضةرةكانيش هةية.

تةنانةت ئةندازيارى عةلمانى(ماستةر ثاشا) طومانى لةمةدا هةبوو ئةمةشى بةئةمير شةكيب وت بةلآم ئةو ثارةى بةخشى بؤ ثرؤذةكةو هةروةها شيعريَكى نووسى بؤ ثشتطيرى كردنى بةلآم قةلةرِةشةكان هيَرشيان بردة سةرى و لةكؤتاييدا هيَلَةكة لةديمشقةوة تامةدينة راكيَشرا(كةدةيكردة 1400 كيلؤمةتر) و ئةطةر لابردنى سولَتان عةبدولحةميد لةحوكم رووى نةداية هيَلَةكة دةطةيةنراية مةككة.. هيضيش لةو شتانةى سةرةوة رووى نةدا، ئةو هيَلَةش كةلةبةريتانيادا نموونةى نيية تةنانةت لةبةريتانيايشدا.

ثاش هاتنى بةريتانيا و فةرِةنساش بؤ ناو فةلَةستين و سوريا لةشةرِى يةكةمى جيهانيدا يةكةم شت كةهةولَيان بؤدا لةكارخستنى ئةم هيَلَة بوو و هةر ضةندة نارِةزايى زؤر دةكرا بةلآم هةولَةكةيان بةردةوام بوو هةر كةسيَكيش رةخنةى لةم هةلَويَستة بطرتاية ئينطليز لةذيَرةوة ثيلانى بؤ دةطيَرِان، فةرِةنسييةكانيش بةئاشكرا ثيَى دةلَيَن: دوذمنى فةرِةنسا.

نموونةيةكى تر دروست كردنى بانكى ميسر لةلايةن(طلعت ثاشا حرب) كةتووشى نارِةحةتى و كيَشةى زؤرى كرد ضونكة خةلَك وايان دةزانى كةخؤيان ناتوانن كارى وا بكةن هةر دةبآ مامةلَة لةطةلَ بانكة بيانييةكان بكةن بةلآم لةئةنجامدا سةرمايةى بانكةكة لة 80 هةزار(جنية)وة بةرز بوو بؤ يةك مليؤن(جنية) جطة لةبيست مليؤن(جنية)ى تر بةشيَوةى مولَك و كؤمثانيا.. هتد و بةهؤى ئةو بانكةوة ضةندين كارطة دروست كران يةكيَك لةوانة كارطةى ضنين كة(18) هةزار كريَكارى هةبوو و سالآنة سآ مليؤن(جنية)ى ئةو كاتانةى بؤ حكومةتى ميسرى دةطيَرِايةوة كة كاتى خؤى دةضووة طيرفانى ئةوروثاييةكانةوة.

بةم شيَوةية موسلَمانان هيضيان لةخةلَكى تر كةمتر نيية بالةمة زياتر خؤيان بةكةم و سووك نةبينن و غةيرى خؤيان بةطةورة و بةئاغا تةماشا نةكةن.

ئةمة كورتةيةكى كتيَبى ئةمير شةكيب ئةرسةلان(بؤضى موسلَمانان دواكةوتن و غةيرى موسلَمانان ثيَشكةوتن) كة هاوارى موسلَمانيَكة كة بآ هيوايى رووى تيَ نةكردووةوكة دةزانآ ئةطةر هةر ميللةتيَك(جدى) بيَ و واز لةتةمةلَى و بآ هيوايى و خؤبةكةم زانين بهيَنآ لةكؤتاييدا شتيَك بؤ خؤى ئةنجام دةدات، هةروةها ئةم كتيَبة ورياكردنةوةيةكى موسلَمانان بوو لةرةفتارى دةولَةتانى رؤذئاوا بةرامبةريان و ثيلانةكانيان بؤ دوورخستنةوةى ئيَمةى موسلَمان لةئاينةكةمان لةكاتيَكدا كةلةزؤرشتدا ئةوان رةضاوى ئاينةكةيان دةكةن.. دةلَيَن ئاين هؤى دواكةوتنة بةلآم هةولَى زؤر وثارةى زؤر تةرخان دةكةن بؤ بلآوكردنةوةى ئاينةكةى خؤيان.